Poesia ning dakilang bayaning Gat Jose P. Rizal a milicas king amanung Capampangan..
neng: PL Vhelle Garcia
San Simon, Pampanga
TAULING PAMUN
Mamu’nacu sintang, beitan cung labuad
baleng masaplala, king aldo nang maslag
maligayang edeng, cacu memung ganap
at perlas alaya, na ning dayat malat
Daraun ke keca, king maglapo tulâ
ing bie cung lanat nang, terusan dang binâ
yampang keng tibubus, ing pangadakilâ
king pangayalipan, mitimawa ca sâ
Retang mekidigmang, king laban melamug
mengasintang dang bie, keca ra pagcalub
e ra pinsingan man, pibata ing kirut
managumpe la sa, king pamakipamuc
Mengabite malda,, masangil a sakit
o pamakipagcal, a mipnu king nganib
nung yan ing nasa na, mibata cung pilit
para king balayang, pilsintan cung labis
Mate cu ngeni a, cacung tatangalan
ing cule ning banuang, cacu mamatiawan
anti nang pawagang, ing aldo malamlam
sunlag ya sumangid, ning calat a lulam
Nung daya’ing buri mu, e naca magdulap
king pangabait mu, ba ca mung mitindag
baski king metung sa’ng, aslag mung kikislap
ing canacung daya, keca yang ipatac
Ding capagnasan cu, manibat canita
angga na ing cacung, isip mimulat ya
magi cang malagung, iyas da ring mata
ning macapadurut, a dagat alaya
Maslag naca canuan , ala na ing bacas
ning mapait a luang, king mata minatac
ala na ing mua at, ala nang lingasngas
alang cadustan at, ligalig mang ditac
King macuyad a bie, ing canacung buyut
ing kecang cayapan, lacua’nang tibubus
niting caladua cung, ume painggulut
micusuelu ca sa, masampat nang lugud
Migpacabusabus , ica sa’ing mirangal
mie ca sa e baling, bie ke ing masintang
matindag mung gabun, ing maging cutcutan
banua me ing tacap, king cacung pagkeran
Nung king aldo datang, nung nu cu micutcut
atin cang ayalac , sampagang macalsut
busal ding masikit, a tinubung dicut
uman me’t ing uma, cacu me pagcalub
king sangalngal na ning, lugud mung mayucâ
caring pusung bigu, aclis yang malugmâ
bustan mung ing canuan, tanggap yang pali sâ
a ticpa’ning gabun, king dimlang malucâ
Bustan mung umasda’nacu nitang bulan
ketang sala niting, mapusyo’t malamlam
bustan mung yatad ning, munag king aslagan
ing pilang penandit, nang pamamatiawan
Pabustang muma ya, ing tiup na ning angin
at bustang idalit, sunis nang masanting
ning ayup a dugpa, king curus ning libing
ban ing bie payapa, cayang pagtiririn
Pabustang ing aldong, ume milalablab
gawa’nang biga ing, uran ban mayampat
magmistulang asuc, king banua paitas
cambe ning canacung, dalung at pagsalbat
Pabustang ing bie cung, maranung mawalâ
itangis ning cacung, malugud a indâ
caring pipangadian, ding macaganacâ
king panalangin yu, pakiabe yu cu sâ
Pangadi yu la rin, detang e mipalad
mengasintang a bie, king ticman dang caplas
king milalung sakit, ing maging panaplac
careta nang indu, ing lua rang masalpac
Ipangadi cambe, ring balang ulila
a mengacuput king, masapsap a dusa
mangadi ca naman, ban mayatbus ta na
king pangayalipan, tamung pibabata
Nung milucupa’nong, matuling a saput
retang anggang pantiun, king benging malungkut
alang bante nun e, ring macapadurut
a catahimican, da ring macacutcut
Misteryung misinup, dinan mung pitagan
at mecad ing dalit, keca yang damdaman
ning metung a maliap, a yacu mu naman
pagtumaila naca, ning cacung pacamal
Nung ala nang curus, o batu mang tandâ
king picutcutan cung, kelinguan ding sablâ
bustang gambulan ding, manasic at yatsâ
ing mitipung gabun, caretang taldawâ
Ing canacung abu, bayu man paitas
king penibata’na, mawala ngang sucat
anti mong pangatmu, dapat pang micalat
lipugpug king gabun, nung nu manalumpac
Canita, canacu, ala nang nanu man
ing calinguan mu na’t, cacu nong luyunan
ding kecang alapap, angin, caparangan
at purus calacsing, na mu ing mitagan
Banglu, suala, acling at masayang dalit
sala ampon cule, ning mamung panakit
pasibayuan cu ngan, king balang penandit
ing cataimican, na ning pamanalig
Sintang Pilipinas, labuad cung pilsintan
dusa ning dusa cu, kecang ulingiran
tauling panabilin, keca cu lalacuan
at ding sablang king bie, canacung liguran
King payapang labuad, ume nacu’t taglus
a alang alipan, at pung mapanarus
capanualan carin, e ya mapupupus
a pagaria’na, ning Ibpang Malugud
Mamu’nacu anac, pengari, capatad
cadake ning pusu’t, abe cu nang maluat
ing pamaglaco cu, paniauad cung tawad
kening canacung bieng, mipnu king panganlap
Mamu’nacu sintang, bucud cung keyabe
at cacalugurang cacu minantabe
kecayu ngang sablang liguran cung tune
capayapan para canacu ing mate….
Vhelle V. Garcia
December 22, 2016
Abu Dhabi
HULING PAALAM
(Gat Jose P. Rizal
Paalam na sintang, lupang tinubuan
bayang masagana sa init ng araw
edeng maligayang sa aki’y pumanaw
at perlas ng dagat sa dakong silangan
Inihahandog ko ng ganap na tuwâ
sa yo yaring buhay na lanta na’t abâ
naging dakila ma’y iaalay rin ngâ
kung dahil sa iyong ikatitimawâ
Ang nanga sa digmang dumog sa paglaban
handog din sa iyo ang kanilang buhay
hirap ay di pansin at di gunam-gunam
ang pagpaparool o pagtatagumpay
Bibitaya’t madlang mabangis na sakit
o pakikibakang lubhang mapanganib
pawang titiisin kung ito ang nais
ng baya’t tahanang pinaka-iibig
Ako’y mamamatay ngayong minamalas
ang kulay ng langit na nanganganinag
ibinababalang araw ay sisikat
sa kabila niyang mapanglaw na ulap
Kung dugo ang iyong kinakailangan
sa ikadidilag ng iyong pagsilang
dugo ko’y ibubo’t sa isa man lamang
sa gumigiti mong sinag ay kuminang
Ang mga nasa ko mula magkaisip
magpahanggang ngayon maganap ang bait
ang ika’y makitang hiyas na marikit
ng dagat silangan na nakaliligid
Noo mo’y maningning at sa mga mata
mapait na luha bakas ma’y wala na
wala ka ng lungkot, wala ng balisa
walang kadungua’t munti mang pangamba
Sa sandaling buhay, maalab kong nais
ang kagalingan mo at paiwang sulit
ng kaluluwa kong gayak ng aalis
ginhawa’y kamtan mo! anong pagkarikit
Nang maaba’t ika’y mapataas lamang
mamatay at upang mabigyan kang buhay
malibing sa lupang puspos ng kariktan
sa silong ng iyong langit ay mahimlay
Kung sa ibang araw ika’y may mapansin
nipot na bulaklak sa aba kong libing
sa gitna ng mga damong masisinsin
hagka’t ang halik mo’y itaos sa akin
Sa samyo ng iyong pagsuyong matamis
mataos na taghoy ng may sintang sibsib
bayaang tumanggap noo ko ng init
na natatabunan ng lupang malamig
Bayaan mong ako’y malasin ng buwan
sa liwanag niyang hilano’t malamlam
bayaang ihatid sa aking liwayway
ang banaag niyang dagling napaparam
Bayaang humalik ang simoy ng hangin
bayaang sa huni’y masayang awitin
ng darapong ibon sa kurus ng libing
ang buhay payapang ikinaaaliw
Bayaang ang araw na lubhang maningas
pawiin ang ulan gawing pawang ulap
maging panganoring sa langit umakyat
at ang aking daing ay mapakilangkap
Bayaang ang aking maagang pagpanaw
itangis ng inang lubos na nagmahal
kung may umalala sa akin ng dasal
ako’y iyo sanang idalangin naman
Idalangin mo rin ang di nagkapalad
na nangamatay na’t yaong nangaghirap
sa daming pasakit at ang lumalangap
naming mga ina ay luhang masaklap
Idalangin sampu ng bawat ulila
at nangapipiit na tigib ng dusa
idalangin mo ring ika’y matubos na
sa pagkakaaping laon ng binata
Kung nababalot na ang mga libingan
ng sapot na itim ng gabing mapanglaw
at wala ng tanod kundi pawang patay
huwag gambalain ang katahimikan
Pagpitaganan mo ang hiwagang lihim
at mapapakinggan ang tinig marahil
ng isang saltero ito nga’y ako rin
inaawitan ka ng aking paggiliw
Kung ang libingan kong limot na ng madlâ
ay wala ng kurus o bato mang tandâ
sa nangagbubukid ay ipaubayâ
bungkali’t isabog ang natipong lupâ
Ang mga abo ko bago pailanlang
mauwi sa wala na pinanggalingan
ay makalat munang parang kapupunan
ng iyong alabok sa lupang tuntungan
Sa gayo’y wala ng anuman sa akin
na limutin mo na’t aking lilibutin
ang himpapawid mo, kaparanga’t hangin
at ako ay iyong magiging taginting
Bango tinig higing awit na masaya
liwanag at kulay ng lugod ng mata
uulit-ulitin sa tuwi-tuwina
ang kataimtiman ng aking pagsamba
Sintang Pilipinas, lupa kong hinirang
dusa ng dusa ko ay iyong pakinggan
huling habilin ko sa iyo iiwan
sa lahat ng lalong inirog sa buhay
Ako’y yayao na sa bayang payapâ
na walang alipi’t punong mapang-abâ
doo’y di nanatay ang paniniwalâ
at ang naghahai’y Diyos na dakilâ
Paalam na anak, magulang, kapatid
bahagi ng puso’t unang nakaniig
ipagpasalamat ang aking pag-alis
sa buhay na itong lagi ng ligalig
Paalam na liyag tanging kaulayaw
taga ibang lupang aking katuwaan
Paalam sa inyo mga minamahal
mamatay ay ganap na katahimikan
Jose Protacio Mercado Rizal y Realonda