Pauli na pu ning atin makisuyu karing kayagum tamu a manigaral tamu king pamanyulat poema, mamie ku pung pamagaral king abut ning dimut kung kagiwan at beluan. Ing pamagaral pung idake ku minuna ku nang tiru kareng kayagum na ning Suli At Sulul NIng Kapampangan ustung atin kaming pamitipun. Ditakditakan tamu pu ing pamanigaral. Magumpisa tana pu.
I. Ing Poema/Poesia
Ing poema metung yang aske ning arti o literatura a magpasiag kapanamdaman king akakit na at daralanan ning metung a poeta king kapamilata’na ning timawang pamanyulat king artistikung paralan. Ing metung a poema mabubuu ya karing telatag at estropa. Ding sablang poemang megamit keni, yaku ngan pu ing sinulat ania alang milyaring “copyright infringement” ampong pamaglupa.
A. Ding pitu karing pekapopular a adle na ning poema agpang king pangabalangkas.
Timauang Bersu o Free Verse
Alang sukad, makarima
Ating sukad, e makarima
Haiku
Tradisyunal
Soneto
Akrostiku
1 Timauang Bersu o Free Verse
Alimbawa:
Ing Dalan Na Ning Kabiasnan
Lorung Malabit
Ing ayuna’na ning isip
kabutilan ya mung balas
king aplaya da ring bagebageng
gagalugaran da ring e abilang
a manintun king nung nanu
ing sukat tanguanan o salungatan.
**
Ing ayayabut na ning panintindi
aliwa ya ing anggana’na
ning nung nanung dapat paki-abutan.
at ing kaisipan e ya sukat isara
king buri rang ituglung
ding malaut na disnan.
Ing pamananggap king katutuan
a e na ngan agyung ataruk ning isip
king kapamilata’na ning sarili nang kagiwan
ing sablang atagmuan na
karing lalam da ring mibaligtad a batu
iya pin ing dalan papunta king kabiasnan.
- Alang sukad, makarima
Alimbawa:
Keni mu ku likuan, keni ku manaya
Dasa’naku man ning alang angga
Magbante ku keni angga king datang naka
E ku manga-inipan keka.
Uling ika ing kakung bie
Nung ala ka mistula naku naman bangke
Ing panalangin ku ing dusa king pusu ku ban e mamale
Magbalik naka king kakung lele. - Makasukad, alang rima
Alimbawa
Metikal na la ring gamat a maluat nang makapalad
Manigapung ing grasya sa ibat king babo datang na
Manatiling madalumdum ya ing banua karing biga
At e dudurup ing lamak, e magwakas ing pagsalbat.
**
King kalalakad pasiklod mepupud no ring aduang tud
Alang sawa kung maniawad lunus king Dios a sasamban
Babo ning tudturang kartun potang pakat ke ing gulut
Ala ya pa murin laman ing atian kung makapakat. - Haiku – ing Haiku meimbentu ya king bansang Hapon. King panaun ngeni dakal na miyaliwang adle ning Haiku dapot ing tradisyunal a adle atin ya atlung telatag a atin asukad a 5-7-5 a silaba. Kerakalan karing tradisyunal a Haiku, ing naturalesa o ing kalikasan iyang maralas dang paksa.
Alimbawa
Kapampangan Haiku
Malare banua
Mangakabang alino
Naning sisilim
Luang tinalete
Karing malare pisngî
Agnan king sibî
Patak ning uran
Kakalantug king atap
Managkat tudtud
Dayat yang berdi
Ing kakewang mamalun
King tsup ning angin
Sampagang rosa
A makule king mata
Maki-suksuk ya
Banua at labuad
Ing kanakung gelugad
Ala kung palad
Agus ning sapa
At matulang pinandit
E na magbalik
5.Tradisyunal – ing tradisyunal a adle na ning poema atin yang sukad at rima anya iyang pekamasakit isulat.
Alimbawa
Maling Pamana
Lorung Malabit
Silaba 16 Linya 4
Estropa 7 Sesura 8/8
Nanung mayap ta’ng aturu karing anak a malatî,
nung sabian tamung ustu la ring bageng malinong ali?
Ing makalisya king gulis sukat pugayan ta warî,
ban e ya maglulam lupa ing mekarapat king malî?
**
Ing balingbaling e taya sukat ausan a mabilug.
E dapat sabian malino itang danum a malabug.
Ing mapalaris king tutu bala ne sanang tumabug,
liwas king kabang panaun ing ustu iyang makalbug.
Kalupa da ring problema a susubuk kekatamu,
kayabe king bieng makulul ing kamalian na ning tau
Iti ing maging kabiasnan king pinandit yang mi-ustu
a magsilbi ta’ng alipat karing suli tamung bayu.
Dapot nanu ing apulut da ring anak a magaral,
nung king lagyu ning rispetu ing katutuan e ta palual?
Itang maling akakit dang dirinan tamung pakamal,
maging ustu king isip at pakiapusan dang marapal.
Ing sanu waring manawang, ing palakpakan ing lisyậ?
Ita sanang mebalatung ban upayang e ya mimuậ?
O itulid ya ing bukut ban ding anak a pupunậ,
ing akua rang kaisipan, matulid at maka-akmậ?
Tutu, ing bilin ding watas, e sukat ing maninsultu,
dapot manumis ta wari nung ing kiling tulid tamu?
E wari pamagsangkan ing purian tamung e mu nanu
ing tabinging ararapat da ring kekatang kasulu?
Nung karing tutubung suli tutu tamung magmasabal,
ing atatangal ta’ng lisya e tamu sa pupugayan.
Uling datang ing panaun nung king lisya tala param,
lisya mu rin ing pamana ra karing suling daratang
- Soneto – ing soneto metung yang uri na ning tradisyunal a poema dapot ing pamiyaliwa ra, ing soneto parati lang tsa-pulu ding silaba da ring telatag at parati lang labing apat ding telatag.
Alimbawa
Soneto10
Shakepearean (English) Sonnet
Rima – abab cdcd efef gg
Silaba 10 Estropa – 3 quatrain, 1 couplet
Telatag – 14
Sana lakuas pang sikan ing uran,
ban mitakpan ing tutulu kung luậ.
King patak na salikut keng miuman,
ing mispak a pusu kung gagagậ.
**
Ing kaplas a king salu mesukul,
ibugnus ku king metung a suluk.
King kutug ning gulisak ning duldul,
e na maramdam ing kakung siguk.
Karing sabla agyu kung ilingad,
a metung kung talunan at bigû.
Dapot ing misna kalugmang palad ,
king sarili malino yang tutû.
King kulkul mung anam a pie lalam,
mitambunan ing kalmang malumam.
- Acrostic o Akrostiku – king adleng ini, ding mumuna nang lertra ning poema lagyu la o amanu. Ing balang telatag magumpisa ya king maragul a letrang baybay na ning lagyu o amanu. Ing adleng ini ala ya naman sukad o rima dapot magsilbi ya naman dinan rima ampong sukad
Alimbawa:
L-alung maging makule ing sabla
U-stung dinatang ya king bie uling
G-awa’neng hardin na ning rosa ing makapadurut
U-ling kumatmu ya ing pusu king tula
D-apot ustung miglau ya lumbe ing kalibe.
King tutuki pu, ding miyaliwang adle na ning pamanyalita (figure of speech) a gagamitan king panyulat deng panigaralan tamu.