Bilang Panalala qng Cayaldaoan na ning Quebaitan nang Gat Andres de Castro Bonifacio , ing Daquilang Ibpa na ning Pamag-alsang / Revolucion Pilipinu , pabustan yung pasibayung ipasquil ne ining poema nang Gat Bonifacio a linicas na ning maluca yung capatad qng Amanung Sisuan . . .
LUGUD QNG LABUAD * nang Gat Andres de Castro Bonifacio ( Qng Amanung Sisuan , maqui titulong LUGUD QNG LABUAD linicas ( Quepampanganan ) neng PLI Jose Roman Reyes Laquian , ibat qng misulat a sadiang poemang Tagalug a maqui titulong PAG-IBIG SA TINUBUANG LUPA ni Gat Andres de Castro Bonifacio. . .
LUGUD QNG LABUAD *
nang Gat Andres de Castro Bonifacio
Sanung lugud pa mo ing maiguit pa caya
Queng pangadalise at pangadaquila
Anti ning lugud qng labuad a mipunla ?
Sanung lugud pa mo ? Ala na pin , ala .
Ulit-ulitan man basa’na ning isip
At tunggal-tunggalan paquibaluan pilit
Ing casalesaian sinulat matingid
Na ning quetauan ya iting mayayaquit .
Banal a lugud nung ica ya ing lumual
Qng tapat a pusu ning maqui pacamal ,
Tau man caquewan , calulu at mangmang
Magui lang daquila at cagalang-galang .
Pamagpuring lubus ya’ing pane caburian
Queng bangsa ning taung maningat dangalan ,
Dalit , pamaggale , cuento’t casulatan ,
Degulan ning bangsa , queang capasiagan .
Alang maalaga a e na pigcalub
Queng bangsang miglingap ning taung malugud
Daya , bandi , beluan , saquit man calucub ,
Bie man mirasnan yang mangapatlud-patlud .
Baquit ? Nanu ya’yting sinucdul degulan ,
Qng malalam lugud ya’yting pagcaluban ,
A queng maqui lugud maguing capaliarian ,
At ing bandi nang bie magui nang yampangan ?
Ay ! Iti ya’ing queang Indung balen tibuan :
Ya’ing indu na’t cabud qng acaguisingan
Salang masampat ning aldong macatiman
A memie-pali qng mabilug catawan .
Utang ya quea ing manimunang lingap
Ing tiup na ning angin a manulu-ng ganap ,
Inawa ning pusu a magundap-undap
Qng talaga na ning saquit a masapsap .
Macapalub queni ing lugud qng labuad ,
Ding pacamal a memoriang pacaladlad ,
Ibat qng masayang pungul a manuyab
Anggang ing catawan qng aun miyatad .
Qng pusu’ing panaun ning pamacalulu ,
Ing capanayan qng aldo a manantu
Qng panga-timaua ding alipan tutu ,
Bucud qng labuad nu ya’yti mipaltutu ?
At balang tanaman at ding balang sanga
Taldawa’t caquewan nangan macayama
Sucat mayaquit la’t maguing panalala
Qng indu at sinta at saya-ng ala na .
Danum nang malino qng anac maglambis
Sibul qng batisan agus ning dalisdis
Qng maragling agus malambing yang sunis
Nung nu qng lungcut ning pusu ya’ing mamapis .
Queng malucang bili miwale queng bangsa !
Masna lang lumbe ding balang paganaca ,
Alang paganaca’t maguing peca-nasa
Nune mayaquit ya’ing labuad a daquila .
Pati saquit ya’ing apulung camatayan
Uari maniaman nung para qng balayan
At lalung masaquit . O’ ya’ing pagmulalan !
Lalung lugud quea ibie’t yampanganan .
Nung qng panganib ya’ing bangsang iti marap
At ipaglualu yang cusa’t marapat ,
Ing anac , asawa , pengari’t capatad ;
Qng metung nang aus lacuan langan agad .
Nu mo manibatan ya itang sicanan
Ban qng pamamali bie ya’ing cabayaran
Nung alang casaupan ya man ayasajan
Nune mu carelang magdusang alipan ?
Nung pangayalipa’na’t pamagcasaquit
Queta lang labac manapi’t mamirait
Tatalan latico talicalang malit
At lua ding mamagus qng bili-ng pisaquit .
Qng queang cabilian ninung macalawe
Maqui lungcut quetang caladua midaque ?
Pusung miglipac ning sucaban linague
E mo matagquil ban dina’neng daya’t bie ?
Sulung cayu , sulung , icayung mabibie
Queng capanayan ning canawan dalise
At ala man tinggap nune pait ning bie ,
Ing malucang bangsa , Sulung , ibangun ye !
Icong mepata qng yampang a masamiu
Ning daquilang nasa qng batis ning salu
Pasibayuan magus lugud yung masuyu
Qng balen misucul ipasiag yung lalu .
Icong melagasan bunga at sampaga
Ning dutung na ning bie sucat melanat na ,
Ning sumbagal pati ding saquit nang dala ,
Pasibayung paquit lugud queng bangsa ta .
Icayungan pusung cusang mengapagal
Qng dagat at bagsic ning masaclo asal ,
Ngeni co magbangun , ticdo’ing labuad yung mal ,
Samsaman qng cucu ding imbi-ng maniral .
Icayung calulung alang bucud ticman
Nune’ing milalung bie na ning casaquitan ,
Ampunan ye’ing labuad ba cong mi-uluan
Uling capasnaoan na para quecongan .
Iyampang ye’ing quecong mabilug a lugud
Cabang atin daya guisangan ibubud ;
Queng pamaglualu , ing bie man mapatlud
Iti capalaran at ligayang bucud !
LUGUD QNG LABUAD * nang Gat Andres de Castro Bonifacio :
Ibat qng misulat a sadiang poemang Tagalug a maqui titulong PAG-IBIG SA TINUBUANG LUPA ni Gat Andres de Castro Bonifacio , Qng Amanung Sisuan , maqui titulong LUGUD QNG LABUAD linicas ( Quepampanganan ) neng PLI Jose Roman Reyes Laquian , 11:30 AM Jueves Diciembre 3, 2009
PAG-IBIG SA TINUBUANG LUPA
ni Gat Andres de Castro Bonifacio
Aling pag-ibig pa ang hihigit kaya
Sa pagkadalisay at pagkadakila
Gaya ng pag-ibig sa sariling lupa ?
Aling pag-ibig pa ? Wala na nga , wala .
Ulit-ulitin mang basahin ng isip
At isa-isahing talastasing pilit
Ang salita’t buhay na limbag at titik
Ng ‘sangkatauhan ito’y namamasid .
Banal na pag-ibig pag ikaw ang nukal
Sa tapat na puso ng sino’t alinman ,
Imbi’t taong gubat , maralita’t mangmang
Nagiging dakila at iginagalang .
Pagpupuring lubos ang palaging hangad
Sa bayan ng taong may dangal na ingat ,
Umawit , tumula , kumatha’t sumulat ,
Kalakhan din niya’y isinisiwalat .
Walang mahalagang hindi inihandog
Ng may pusong mahal sa Bayang nagkupkop ,
Dugo , yaman , dunong , katiisa’t pagod ,
Buhay ma’y abuting magkalagut-lagot .
Bakit ? Ano itong sakdalan ng laki ,
Na hinahandugan ng buong pagkasi ,
Na sa lalong mahal nakapangyayari ,
At ginugulan ng buhay na iwi ?
Ay ! Ito’y ang Inang bayang tinubuan :
Siya’y ina’t tangi sa kinamulatan
Ng kawili-wiling liwanag ng araw
Na nagbigay-init sa buong katawan .
Sa kanya’y utang ang unang paglilingap
Ng simoy ng hangin may lunas na ganap ,
Sa pagal na puso na sisinghap-singhap ,
Sa balon malalim ng siphayo’t hirap .
Kalakip din nito’y pag-ibig sa bayan ,
Ang lahat ng lalong sa gunita’y mahal ,
Mula sa masayang gasong kasanggulan
Hanggang sa katawan ay suma-libingan .
Ang nanga sa puso’y panahon ng aliw ,
Ang inaasahang araw na darating
Ng pagka-timawa ng mga alipin ,
Liban pa ba ito sa bayan tanghalin ?
At ang balang kahoy at ang balang sanga
Na parang niya’t gubat na kaaya-aya
Sukat ang makita’t sasa-ala-ala
Ang ina’t ang giliw lalampas sa saya .
Tubig niyang malinaw sa anak ay bulog
Bukal sa batisan nagkalat sa bundok
Malambot na huni ng matuling agos
Na nakaa-aliw sa pusong may lungkot .
Sa kaba ng abang mawalay sa bayan !
Gunita ma’y laging sakbibi ng lumbay ,
Walang alaala’t inaasam-asam
Kundi ang makita’y lupang tinubuan .
Pati ang magdusa’t sampung kamatayan
Wari ay masarap kung dahil sa bayan
At lalong mahirap . Oh , himalang bagay !
Lalong pag-irog pa ang sa kanya’y alay .
Kung ang bayang ito’y masasa-panganib
At siya ay dapat na ipagtangkilik ,
Ang anak , asawa , magulang , kapatid ;
Sa isang tawag niya’y tatalikdan pilit .
Saan magbubuhat itong paghihinay
Sa paghihiganti’t gumugol ng buhay
Kung wala ring iba siyang kasasadlakan
Kundi ang lugami sa ka-alipinan ?
Kung ang pagka-baon niya’t pagka-busabos
Sa lusak ng daya’t tunay na pag-ayop
Supil ng pang-hampas tanikalang gapos
At luha na lamang ang pinaa-agos .
Sa kanyang anyo ay sino ang tutunghay
Na di-aakayin sa gawang magdamdam ?
Pusong naglilipak sa pagka-sukaban
Na hindi gumalang sa dugo at buhay ?
Hayo na nga , hayo , kayong nangabuhay
Sa pag-asang lubos ng kaginhawaan
At walang tinamo kundi kapaitan ,
Hayo na’t ibangon ang naabang bayan !
Kayong antayan na sa kapapasakit
Ng dakilang hangad sa batis ng dibdib
Muling pabalungit tunay na pag-ibig
Kusang ibulalas sa bayang piniit .
Kayong nalagasan ng bunga’t bulaklak
Ng kahoy ng buhay na nilanta’t sukat ,
Ng bala-balakid , makapal na hirap ,
Muling manariwa’t sa baya’y lumiyag .
Kayong mga pusong kusang nangapagal
Sa dagat at bagsik ng ganid na asal ,
Ngayon ay magbangon , bayan ay itanghal ,
Agawin sa kuko ng mga sukaban .
Kayong mga dukhang walang tanging lasap
Kundi ang mabuhay sa dalita’t hirap ,
Ampunin ang bayan kung nasa ay lunas
Sapagka’t ginhawa niya’y para sa lahat .
Ipahandug-handog ang buong pag-ibig
At hanggang may dugo’y ubusing itigis ;
Kung sa pagtatanggol , buhay ay mapatid ,
Ito’y kapalaran at tunay na langit !