ING CAPAMPANGAN TA NAPUN

— Poeta Laureado Cecilio R. Layug “Ingkung Tilyung”

Fernando Malang Balagtas, king Testamentu nang likwan
kanitang bayu ya mate San Nicolas, Pangasinan,
ing Bataan, Nueva Ecija’t Tarlac, parti ning Bulacan
Pangasinan at Zambales, ding baryo Carmen, Umingan,
Rosales, San Quintin, Balungao at bebe kadanuman
ning Menila, sakup na ning Lalawigan Kapampangan.

Kanitang treinta’y unu ya ing bula’na ning Disyembre
king banwang Mil otsu sientos kwarenta’y Unu, yang tune
ing Probinsiyang Kapampangan megawa yang adwang dake,
Kapangulwan: Ing Magalang, Mabalacat, San Miguel de
Mayumu, Angeles, Gapan, Capas, La Paz, Cabiao’t abe
ring San Sidro, Porac, Tarlac, Santa Rita, ilang miabe.

Ing Pangulung Kapampangan: awsan deng “Upper Pampanga”
At itang bandang Paroba: yang “Lower Pampanga” ngara;
ding BAlen atyu Paroba: Ring Mabalacat, Candaba,
Apalit, Arayat, Betis, Bacolor, Lubao, at Guagua,
Mexico, Minalin, San Luis, San Fernando, Santa Ana,
Santo Tomas, ampon Sasmuan, ila ring kadwang dake na.

Ding aliwang simbitla kung sekupa’ning Kapampangan
angga la mu ketang petsang banwang libu walung dalan:
Ketang minunang panaun malwalas a kaparangan
masukal at ditak lamu retang Taung manuknangan;
Ing Kapampangan kanita peka-mabsi yang Karinan
inya Legaspe’t Kawal na makanyang deng pigdatunan.

Ketang libu limang dalan, pitu’t anam, Junio siete
ngana pin ning Gobernador General Francisco Sande,
king kabilugan a Luzon, in lalatwat a pagkabye
atyu keti Kapampangan lalu ing pupul dang Pale,
at nung malawi’t masira, ‘la nang lugal masalese
at sukat dang apikuanan ding Taung karin mabibiye.

Pampang ilug na ning Betis, ampon king Lubao kanita
tres Mil kinyentos la retang Moros a makipagobra,
babayad dang Buis king Gabun “Walung Reales”, katimbang na
alaga ning Pesus ngeni ing balang metung karela;
at deta namang Castila inya keti mig-damag la
uling keti la kakabsi at mabibye maligaya.

Kanitang Mil seis treinta, Fray Agustin Albuquerque
mitalakad yang Misiones king Candaba’t Macabebe,
uling ngana “Kapampangan” bukud king dakal ya pale
puputak lang Ngungut, Sagin, malyari rang apagkabye;
‘tin lang Ilug a maragul, Ilug Mainsak makalele
babye paranum karetang Dayatan da at Marangle.

Ing Probinsya Tang Pampanga, meyangu ya at menibat
king Pangpang da retang ilug karin de pin peki-abas,
uling ding Tau kanita Karinan da makatumpak
maka bebe Pangpang Ilug ning Kapampangan Tang Labwad,
lugal ketang Pangpanga ya, Pampanga ya ing misulat
uling ding lahing Kastila makanyan deng mayan yagkas.

At agpang kang Doktor Parker, Kapampangan a mig-lipat
ibat Bahia de Manila pangulun Norte mikalat,
at i Fray Zuñiga ngana: Pampanga sakup nang labwad
manibat Pangulu muntang Paroba-ng Aslagan Baliwag,
Bulacan, Hagunoy, at ding maka-siping eno igkas
subali king balen Quingua, Plaridel ngeni ra yagkas.

Nangan Pangulung Albugan, gawing pangulung aslagan
karin no man ding Misiones, at bunduk na ning Cagayan,
king Pangulu nang Aslagan: detang balen a Caranglan,
Pantabangan at ing Puncan, nitang Nueva Ecijang lugal,
king Rio Grande Pampanga, manibat king kabundukan
ning Caraballo at Baler, ning Tayabas sasakupan.

Ibat Pangulung albugan, at Paroba rang aslagan
ding Balen na ning Bataan anti mo ing Dinalupian,
ing Hermosa, at Orani, Abucay, Balanga, at Samal,
Ing Pilar ampon ing Udiong, a ngeni Orion dang ausan,
deti kanitang minuna uli na ning kaleparan
pibandia’nong maca-saklo ning Gabu’ning Kapampanga.

Kanitang Mil otsu sientos, ampon pang Korenta’y Uno
ding Balen Aliaga, Gapan, at ing Cabiao, San Antonio,
san Jose de Palusapis, ampon balen San Isidro
deti ausan dong “Pactoria” kanitang minunang aldo,
at king Kapampangan deti mikawani la’ milako
miyanib la Nueva Ecija, ketang istoria rang linto.

Ing panga-laganap na ning Kapamahalang Castila
ketang libu pitung dalan, apat anam, yang megawa,
ing Baculud yang mituldung peka Buntuk a mikalma
karing Balen Ning Pampanga meging Matas a Upaya,
at ketang mil seis sientos dakal balen mika-lilwa
uling linipat dong balen a Lalawigan dang gewa.

Keting sakup na ning Luzon, ding minunang diling linto
Ing Pampanga, at Menila, Castila lang gugubyerno,
karelang panga-talakad manibat na ketang siglo
itang petchang Mil kinientos ampo pang sesenta’y Uno;
At uling “Kapampangan” malapad yang tutu saklo
mabandi ya at maragul kanitang minunang aldo.

Ding Memalen Kapampangan, ketang minunang panaun
matakut la king Ginung Dios, at tapat la king Relihyun
Malugud lang parang Tau’t nung mangaku anggang Aun
magalang lang mag-salita, pangilus da sakdal nayun,
Pamiblas da’t Panugali e “Makasnuk”, makatuntun
makanyang deng perangalan… “Ing Kapampangan ta napun”.

Posted in Amanung Sisuan, PL Bertung Isponga, Poesia, Poeta Laureado | Leave a comment

KULTURA TAMUNG MENAN, PASIBAYU TAYANG BIAYAN

nang: Poeta Sergio Gramonte Calayag

Akayarap ku la ngeni, kening metung kapulungan
Education supervisor, king Concepcion tang balayan
Sasakupan niting Tarlac, ining labuad kapampangan
Iya ngening pisasabian ing kulturang Kapampangan

Kanita e malumpawi bagkus lalung pasulungan
Ing amanu tamung menan, tune iyang pakamalan
Ing amanung kapampangan, iyang kekaming salita
Sakup na ke ning Pampanga manibat pa iniang mula,

Ikami rening meyawus, asuan dang Alta Pampanga
Dapot ikami’ng mesakup, keting Tarlac tamung sinta (1873)
Inia iyang mikawani, pilatan ya’ng ilug Parua
Tune kaming kapampangan, king amanu at kultura

Keni nang kasalesayan iyang tutung makasulat
Mayayaus yang Macapsa iyang karin na menibat
Ing Balen San Bartolome, iya ini ing milipat
Pauli ning ilog Parua, kasiran na misnang lualas

Iya’ng Balen a Melakuan, iniang balen yang linipat
Ngeni ‘yang Balen Magalang, keang lagyu nang mapalad
Dakal la retang poeta keting lugal manuknangan
Talagambul, talasulat keng amanu tamung menan

Kanaku lang pagdulapan ban ila reng kayaduangan
Ing biayan yang pasibayu ing kulturang agisingan
Inia ngeni keti balen pasibayu tayang biayan
Gisingan la retang diwa, mengarimla panandaman

Keng daratang tamung fiesta, manakit tamung ligligan
King poesia at crissotan a maluat nang darandaman
Libutad na nitang plaza ing tiuntiunan karin gawan
Agkatan da kong manalbe alben yo reng kayanakan

Makananu lang gumale, akit mu lang mibadbaran
Keng crissotan la milaban, Gallardo la niting tibuan.
Ing malagu tang kultura pasibayung tayang biayan
Keti balen ning Concepcion iyang lugal ding matapang

Lugal de rin ding bayani, a malugud keting tibuan
Kapampangan lang meyawus, pagmadagul ning balayan
Meko keni, abe-abe, ing kultura iyang kaulan
E pabustan malumpawi at e mate king sikluban

Posted in Amanung Sisuan, PL Sergio Gramonte Calayag, Poesia, Poeta Laureado | Leave a comment

EUFROCINA T. PEÑA, POETISA LAUREADA

nang: Poeta Sergio Gramonte Calayag

Nung wari keng Santacruzan, Indang Ofring ya ing Reina
Malagu ya’t maganaka, iya ing Reina Elena
Kening sabat Santacruzan, aku naman consorte na
A tinapat ketang Goydo, ing prinsipe ning Borgonia

Dapot ini bungang isip, arapan ta ing katutuan
Indang Ofring yang mepili, Most Outstanding Kapampangan
Iya ining meging Reina, keng kultura tamung menan
Agyang atsu na keng idad, iyang tutung matenakan

Ketang kayang kayanakan lalage ya keng zarzuela
Dening tau yang abangan ining malagung artista
Damdaman me neng gagale, maka-wiling damdam kaya
Malino la reng amanu, uling iyang tutung biasa

Malagad la reng poeta, masabal da keng kultura
Linabas man ing panaun, iya pa rin ing dadala
Makaniang ya’ lndang Ofring, talinu na e mamala
Kagiwan na iyang akit, keting labuad tamung sinta

Ining Reina ning Kultura at amanung Kapampangan
Menibatan ya San Luis, ing balen ding mangatapang
Dr. Amado M. Yuzon iya ining pitunganan (1975)
Keng gintung coronang laurel, laureada yang tatangalan

Keng idad nang noventa’y dos, akit kaya ing kagiwan
Ing lugud na keng amanu, at kulturang Kapampangan
Tutung ini e kinupas, keti labuad tamung menan
Tune metung alimbawa a dapat tang pamarisan.

Posted in Parikil, PL Sergio Gramonte Calayag, Poesia, Poeta Laureado | Leave a comment

GERA DA RENG POETA

neng: Princhipe Nang Bebang
03/13/2024

Ot alang katunan tunan, mikagera biglâ biglâ.
Katayimik ning karinan, migpapakbung lang salitâ.
Daka’ la ding mengaturan. Ninu dening mamanyirâ?
Nanu kayang kasangkanan? Nanung pake ra at nasâ?

Pauli na ning lingasngas, a kening labwad mibalut.
Dening pamuntuk a watas, miniblas lang pang-sundalus.
Penintun dong myamas amas, ding papakbung king malawut.
Deni palang mamasibas, kabaru lang mayayawus.

Dening kampung mipapate, parewu lamu paglaban.
Uling e la abe abe, ikwa dang milaban laban.
Anya e la sasalese, ing mimiral ing ketasan.
Ing kababan linele de, ing tinas da kayabangan!

Ding misumangid a tapuk, kargada lang armaletra.
Amanung lulwal king asbuk, makarindi lang birada.
Pamuntuk kontra pamuntuk, melala ya iting gera.
Balang kawal keti bunduk, ning parnaso totomba ra.

Ninu mo kayang manyambut, kening e pamikasundû?
Ninu kaya ing masambut, ot e nala mikasundû?
Tutal parewu la imbut, ot e nala mipanyuyû?
Parewu la pang manyambut, mawala pa iting isyû!

Ing problemang anti kanyan, ala yang kapupuntalan!
Ding kalupa yu imbutan, e yo tuturing kalaban.
Ing mas masanting yung gawan, misanmetung ko’t misopan.
Anting watas Kapampangan, tuknang yu na ing sagsagan.

Posted in Amanung Sisuan, Poesia, Poeta Princhipe Nang Bebang | Leave a comment

“batu, batu keng banua”

akung tuturu yu ampong daraldakan
dikil king kabilian a mimin ya sikan,
kabang ngeni ku pa linto king sikluban,
e anti kekayung dakal na lekaran….

dakal na lekaran nung gewa man ita
inia pin mimin na itang sikanan na;
e yu na payaku ing kekayung sala
king kekong kunuaring sasalba a sinta.

ring makatua napun, ilang kalupa yu
mailig manandam yayapse amanu
inia naman ngeni, nung sa’ng kekatamu,
ilang e ta balu uling ala na lu.

kalupa ra lamu reng kekayung pluma
a mandam amanu pauli ning rima,
neng misan dayu yang interu ing linia
aggiang manawa yang Kapampangan sana.

at ing sablang manong, balu yung paniaptan
karing mangalalam amanung selansan,
king dayung amanu biglang salatanan
lius karing bista man Kapampangang mayan.

kayi reng asbuk yu potang buklat yu la,
ikeng kayanakan, ikeng makisala,
kabang iko mismu, king amanung mana,
ikong alang lunus a mamile keya.

nung gagamit ke man amanung aliwa,
ita ing kekaming senayan pablasa,
at e yu kalupang mamanustu mo sa’,
dapot ing tula yu ing dayung salita.

kayi milingat ku, ikit ke ing pluma,
aggiang e bubulad dapot titiman ya,
ngaku, “ay salamat, paninap mu pala,”
dapot nganing pluma, “e paninap ita”.

03/03/24 //13:57
kabang paglarinan ke ing kakung laurel

Posted in Amanung Sisuan, PL Tuazon Sabandal, Poesia, Poeta Laureado | Leave a comment

Anam a pinggan

Aanam a pinggan, king metung a dulang,
Apat lang penganak, ning Ima at Tatang,
Anam lang pirasu, tuyu lang dinerang,
Kakapurit a nasi, sinanduk king kuran

Manaya ya’ng pusa, kabang mamangan la,
Nung ating mitagan, tuyung pisemen da,
Kadalasang malyari, ala ng pag-asa,
Manggamus n’ya buntuk, malak-malak mata

Y Tatang matua ne, e parin tutuknang,
Magsaka keng gabun, king aldo’t kauran,
Aplit pa ing kuku, alang nanu naman,
Ban e mipabusten, seseseng palayan

Ing panganeng anak, pegaral Menila,
Ban kanu mitigjo, pagiging maluca,
Maski manutang mu, kayang matrikula,
Matas mang patubu, kaya bali ala

Dinatang ing aldo, mebyasang sininta,
Ing pamagaral na, pig alang bajala,
King dine ning anak, e na pebalita,
Pota nanung gawan, king imua ning Tata

Apat na ing banua, agad ing milabas,
Nanu na ing milyari, balita king anak,
Ni e man mumuli, maski mu malagad,
‘Tin kayang sopresa, gawa ng pamalak

Ing oras dinatang, minuli ‘yang anak,
Maragul ne atyan, e mu na alingad,
Diplomang asajan, buktut ing tinanggap,
E ne pa kayabe, palsintan nang duwag

Meskup ya ing salu, ning Tatang king mua na,
Penandit mung bagya, migpyak no deng mata,
Lalu na’t aisip, gabun dang misanla,
Nanu lang mibangun, mewalang pag-asa

Deng anam a pinggan, lima na la bilang,
Kanita tuyu pa, ing ulam king dulang,
Mapaling nilelut, ing urang urangan,
E mu ne akakit, ing pusang danupan

Makananung kabyus, king kakakalulwan,
Nung ikayung anak, alang pakundangan,
Magpabayang labis, bilang kayanakan,
Malunus na ko man, kekayu miglalang.

timpapalis ning San Luis
zeran/6/2024

Posted in Bie, Poesia, Poeta Leonido Taruc | Leave a comment

Painturung Poeta Laureado ning AGTACA


Posted in Amanung Sisuan, Kapasiagan, PL Orly M Dizon, Poeta Apung Gusting, Poeta Laureado | Leave a comment

DING SUNDALUS NING AMANU

neng: Princhipe Nang Bebang
03/04/2024

‘Pakapakiramdaman yu ing tuturu dang kabyasnan
Dapot e yu pakyapusan ing panugali dang basan.’

Ali ku balu nung bakit malungkut ku panandaman.
Nung kapilan ding Sundalus ning Amanu tamung Sisuan,
Merakal lang mitas ranggu’t meragdag a kabilangan,
Kanita ya pa mas lalung linto ing pamisagsagan.

Ali lingad karela ngan ing misyun da’t katungkulan.
At ing kamatutwanan pa metung la mu buring gawan,
Yapin ing ipaglualu ya ing kulturang Kapampangan,
Pasiknangan, palabungan angga na king kamatayan.

Mayap pang palak kanitang e la pa kikinang kanwan.
Akit mu king ugali da ing respetu at kababan.
Dapot ngeni pauli na ning tinggap dang karangalan,
Ali no byasang tanggap man king sarili dang kamalyan.

Anya nanu ing gewa da? Memanikdo lang aguman.
Abe abe lang kang Pedro, abe abe la ding kang Juan.
Awsan dong “fake” ding keng kayli, “bayaran” no man ding king wanan.
Mesira ya ing leguan na ning Parnasong Kapampangan.

Nung tune nakong sundalus ning labwad ta’ng Kapampangan,
Ilukas yeng piraragli’yng unipormi ning katasan,
Ing itas yu’t pagmaragul ing bandera ning kababan,
Kanita mas akwa ye pa ing respetu ku kekongan!

Posted in Amanung Sisuan, Poesia, Poeta Princhipe Nang Bebang | Leave a comment

MAGSIPAG KA AMPON GUNYAT

nang: Poeta Sergio Gramonte Calayag

Ing manialing bakal bote iyang kakung apalabas
Kening kakung panimanman mibalik ya ing milabas
Itang napun nakadua na, keting isip akabakas
Iyang kakung adalanan, e mebura, e kinupas

Anak ku pa mung malati, atsu ku elementarya
Mamaglaku kung ice candy at miyaliwang paninda
Ilang paglibe kung bote, kalibe na ning paninda
Makadapuk lang linggotse king palengki pisali la

Makabilad ketang pali iya ining pibabata
Karas lalam ding pun dutung salilung ku’t magpainawa
At nung miras naku naman lalam na nitang saresa
Aku ining manalukyat, at mamupul ku pang bunga

Kening isip makalulan ining mabie kung paninap
Itang bukas a paratang iyang kanakung pigagap
Iyang kanakung gagawan, kapagsadian ketang bukas
Ban kanita keng pamilya e ku metung mung pabayat

Ing paninap yang pegobran, pegobran keng makagising
E matudtud at malakak, e metupad pangagising
Iyang atsu kening lele, at pinayud nitang angin
Ala mang megawang takbang, at mitakup na ing silim

Nung buri meng pakiabutan nanu ya man ing paninap
Ika’ng kimut at magobra ban ayabut kareng palad
Tune e mamungang ubas nung tenam mu metung biabas
Ban ayabut ing paninap, magsipag ka ampon gunyat

Posted in Bie, PL Sergio Gramonte Calayag, Poesia, Poeta Laureado | Leave a comment

BURI KU NA ING DUNGU

Nung aku namang kukutnan? Buri ku ne itang dungu
Kesa kanyang saligoso pikasnukan a balu ku;
Uling ing kasaligoson a milalu at masyadu
Mumuli mung kabastusan lalto nang kayalan modu
Ing pangimut a magaspang kakambal ning basagulu
Karin la pin lalto retang tatakpan da nang dyaryu
Ing ugaling saligoso busalsal at barumbadu
Maka sumaming akakit uling e asal maginu
Anti mu rin kareng anak ing nalikut ampon pilyu
Ya ing parating sasakab babarugan dang latiku
Anya yan e kailistuan, nune yan keyalan modu
Ena dapat panugalyan ninu mang matinung tau

Yang balu kung saligoso maki ugaling magaspang
Ere buri mang tutuki nukarin mang kumbidahan;
Uling daig ne pang minum anak metung a tapayan
King aske nang makasuya pikarine reng kayagnan
Lalu potang miras nasa ing oras na ning pamangan
Anggang kangatbang lamesa titikma na at gogongan
Anti mo itang balu kung saligoso anyang misan
Pikpuk de rugu kamao kng kagogong ketang ulam
Malyare, nyang ditak namu ing king silyo makatagan
Bilus na ngan king pinggan na ba na mung asarilinan
Kng panga-sora na ata ning kasiping na luklukan
Bigla ne telan a tundun at ngid-ngud ne ketang dulang

Dale, tanggapan ku na mo, ing keti babo ning yatu
Dibg tau adwa la klasi ‘ting lolokwan at magloku
Ing saligoso abe de reng magloku parang tau
A mabibye king pirayit ampon king pama- merwisyu
Inya keraklan karete? Bubuluk la kng presidyu
Nung mate la? Kaladwa ra maruluk ya kng impyernu
Inya ngako, mayap na pin itang mang -mang ampon dungu
E byasang magsamantala at mag-lamang parang tau
Ninanu mo kng bie keti e sumulung at misensu
Nung pota naman mate ya siping ne ning apung Guinu
At uli ning ugali nang marangal ampon mapinu
Malyaring atin pang upayang maging metung ya pang Santu

Yang masyadung saligoso? Nung ya naman ing malsinta
Ere buri mang papanik kng bale na ning dalaga
Makananu? Anti ya mong sikretas a mag-rekisa
Ing kabilugan a bale durutan kalutkuta’na
E man biasang maniklaud karing darasa’ nang matwa
Eme balu pangatau nung iti kulang sobra ya;
Ali me apilmi lukluk king si dua’na nitang sala
Balamu potru yang kambing a mebulus king kural na
Ding pengari ning babai makanyan lang e kumpiansa
Inya ustung ati ne yan? Pilmi mu ing mag-bante la
Ere lakwan dili-dili karungut na ing anak da
Inya ing saligoso mo? Eya naman maka- diga.

Posted in PL Bertung Isponga, Poesia, Poeta Laureado | Leave a comment